205.
Directe
democratie verdraagt zich slecht met vertegenwoordigende democratie. Ze dreigt
gauw te ontaarden in een dictatuur van de meerderheid, waarbij de belangen en
argumenten van de minderheid er niet toe doen. Directe democratie is zeer
gevoelig gebleken voor eenzijdige informatie en opinievorming.
Vertegenwoordigende democratie met evenredige vertegenwoordiging, een lage
kiesdrempel en bescherming van rechten van politieke minderheden geeft meer
kans op een betere weging van het publieke belang.
We voeren geen referendum in, anders dan op lokaal niveau
voor kwesties die alleen dat lokale niveau betreffen. Daarvoor komen hoge
drempels (aanvraag gesteund door 40% van kiesgerechtigde inwoners, uitslag
tenminste 50% voor van stemgerechtigden).
Wel voeren we een uitgebreider burgerinitiatiefregeling in en
faciliteren we via loting samengestelde burgerraden op lokaal niveau. Deze
krijgen een adviesrecht aan gemeenteraden.
En gaan we in wijken en dorpen vormen van gedeeltelijk
zelfbeheer invoeren, bijv. op terrein van groenbeheer en -onderhoud. Daarbij is
altijd ook publieke financiering en dus zeggenschap aanwezig.
Burgerparticipatie bij totstandkoming beleid wordt verder
bevorderd. Daarvoor komt een speciaal ondersteunings- en innovatieprogramma en
-budget.
206.
We
versterken de representatieve, gekozen democratie met:
a)
meer
geld voor onderzoek en ondersteuning van volksvertegenwoordigers in ieder
gekozen orgaan.
b)
een
veel betere vergoeding van hun werkzaamheden op lokaal en provinciaal niveau.
c)
versterking
van de positie van politieke partijen, met eisen aan democratische organisatie
en financiële transparantie. Private financiering van politieke partijen mag
slechts beperkt en volledig transparant plaatsvinden.
d)
Er
komt een lobbyregister.
e)
Het
nevenwerkzaamheden en -inkomstenregister wordt veel sterker gehandhaafd, met
boetes en bekendmaking bij overtredingen.
f)
Er
komt geen kiesdrempel.
g)
We
versterken de rechten van parlementaire minderheden.
h)
De
informatiepositie van volksvertegenwoordigers wordt versterkt (en niet beperkt,
zoals het huidige kabinet wil), ambtelijke notities en verslagen mogen niet
meer worden achtergehouden.
We bevorderen de beginselen van
goed en deugdelijk bestuur.
In 2009 heeft de minister van BZK de beginselen van goed en
deugdelijk bestuur vastgesteld. In de praktijk blijkt dat bestuurders en
ambtenaren die nauwelijks of niet toepassen in de dagelijkse praktijk. Het
resultaat is een afnemend vertrouwen in de overheid. In zijn boekje “Groter
denken, kleiner doen” geeft Tjeenk Willink vele illustraties hiervan. De PvdA
streeft naar een herijking van de beginselen en een verbinding met de
beginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen met de rechtsstaat. “Beginselen
van de democratische rechtsstaat vormen het kader van ons functioneren. Burgers
en overheid moeten er samen invulling aangeven. De overheid kan dit niet zonder
de burgers; de burgers kunnen dat niet zonder de overheid. In die
wederkerigheid is een juiste balans nodig van rechten en plichten van burgers
enerzijds en overheid anderzijds.” Overheid en burgers verdienen vertrouwen
in elkaar en geven elkaar het juiste voorbeeld. Vertrouwen kun je niet
afdwingen, maar is een teken van beschaving. Om overheid en burgers en in het
verlengde bedrijven en andere maatschappelijke organisaties te helpen samen te
werken aan de rechtsstaat en het welzijn gaat de PvdA actief de beginselen
toepassen in het beleid van de overheid. In overleg met MVO Nederland en
bedrijven bevordert de PvdA het toepassen van beginselen in de publiek-private
samenwerking gebaseerd op de principes van people, planet, profit en goed
werkgeverschap. De beginselen zijn: openheid en integriteit, participatie,
behoorlijke contacten met burgers, doelgericht en doelmatig, legitimiteit,
zelfreinigend en lerend vermogen, verantwoording
208.
We
voeren een Grondwettelijke toetsing in van wetten. De Raad van State wordt
gesplitst in een adviesorgaan van de wetgever en in een bestuursrechter, die
ook deze Grondwettelijke taak erbij krijgt.
209.
De
Eerste Kamer blijft bestaan, maar krijgt een terugzendrecht. De Eerste Kamer
wordt iedere twee jaar voor de helft opnieuw gekozen door de leden van de
Provinciale Staten.
210.
Gemeenteraden en Provinciale Staten kunnen
tussentijds door hen zelf of hun bestuur ontbonden worden voor tussentijdse
verkiezingen. We voegen de taken en bevoegdheden van de waterschappen bij de
provincies. De waterschapsbelasting wordt daarbij eerlijker, en dus minder
zwaar voor huishoudens.
211.
Gemeenten
worden in de komende kabinetsperiode niet meer tegen hun wil heringedeeld. De
bestuurskracht van kleine gemeenten wordt versterkt met meer geld en
mogelijkheden voor aantrekken van hoog genoeg geschoold personeel.
212.
Gemeenschappelijke
regelingen tussen lagere overheden worden voorzien van een verplichte
dualistische structuur zoals in gemeenteraden. De bestuurders en
volksvertegenwoordigers in de organen van een gemeenschappelijke regeling
worden gekozen door en uit de bestuursorganen die zij vertegenwoordigen.
213.
De
burgemeester en de Commissaris van de Koning worden openbaar gekozen door de
gemeenteraad respectievelijk Provinciale Staten. De kabinetsformateur wordt
door de Tweede Kamer benoemd en ontslagen.
214.
De
staatsrechtelijke rol van de Koning wordt ook in formele zin beperkt tot
representatieve en extern vertegenwoordigende functies. De Grondwet wordt
ontdaan van de suggestie dat wetten bij de gratie van een God verkondigd
worden. Leden van Koninklijk Huis betalen gewoon belasting en hun inkomen wordt
gebracht onder de maximum norm voor topbeloningen in de publieke sector. Van
staatsvoorzieningen kan geen gebruik gemaakt worden voor privédoeleinden en
paleizen zijn publiek bezit en worden zoveel mogelijk ook voor publiek
toegankelijk.
215.
We
zetten in op verdere democratisering van de EU:
a)
Er
komt een aparte Europese Senaat met leden gekozen door en uit de leden van de
nationale parlementen van de lidstaten. Deze zetelt in Straatsburg.
b)
Het
Europees Parlement wordt dan niet langer meer gekozen per lidstaat, maar op
Europese lijsten van Europese partijen, en zetelt alleen in Brussel.
c)
Het
EP kiest de voorzitter van de Europese Commissie, en moet akkoord gaan met de
benoeming van de andere leden ervan, waarin niet langer iedere lidstaat
vertegenwoordigd is.
d)
De
voorzitter van de Europese Raad van ministers moet met instemming van de Europese
Senaat gekozen worden.
e)
Het
vetorecht wordt drastisch beperkt, meerderheidsbesluitvorming wordt de norm.
f)
De
bevoegdheden van Europees Parlement worden uitgebreid.
g)
De
controle op rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitvoering wordt versterkt
met meer bevoegdheden van de Europese Rekenkamer.
h)
De
rechtspositie van de Europarlementariërs wordt gelijk ongeacht de lidstaat waar
zij vandaan komen en substantieel versoberd.
216.
De
plan- en onderzoeksbureaus van de overheid en het CBS worden wat betreft de wetenschappelijke
pluriformiteit en onafhankelijkheid versterkt. Er komt een aparte
onafhankelijke Uitvoeringskamer, die vooraf toetst of voorstellen voldoende
uitvoerbaar zijn. De Algemene Rekenkamer krijgt de bevoegdheid om geen
goedkeurende verklaring te geven. Deze kan worden overruled door een besluit
van de gezamenlijke Eerste en Tweede Kamer. Er komen verplicht rekenkamers voor
lagere overheden.
217.
We
versterken de publieke controle door extra middelen voor onafhankelijke,
journalistiek, met als speerpunten voor versterking de lokale, regionale en
Europese politiek en onderzoeksjournalistiek. De publieke omroep wordt
versterkt met meer digitale mogelijkheden. Reclame wordt daar vervangen door
extra bekostiging.
218.
We
versterken de democratische rechtsstaat door een substantiële versterking van
het recht op openbaarheid in de Wet op de openbaarheid, en een betere regeling
voor klokkenluiders.
219.
De
positie van de Ombudsman en van de Kinderombudsman worden ook versterkt.
Gemeenten en provincies moeten zich aansluiten bij een regionale
onafhankelijke, bij wet ingestelde Regionale Ombudsman. Burgers krijgen meer
rechtsbescherming tegen besluiten van gemeenten, maar procedures worden verkort
en aan het eindeloos kunnen doorprocederen wordt een eind gemaakt.
