Er is veel discussie binnen PvdA en GroenLinks over de vorm én inhoud van de verdere samenwerking of samengaan van wat onze gezamenlijke politiek leider ‘Verenigd Links’ heeft gedoopt. Het gezamenlijk optrekken heeft in de belangrijkste arena, de Tweede Kamer, weliswaar bij de laatste verkiezingen een substantiële electorale winst opgeleverd, maar een echte doorbraak die ons tot de grootste fractie maakt en die niet vooral ten koste gaat van andere linkse en/of progressieve partijen, is uitgebleven. Sterker nog, de rechtse meerderheid is groter dan ooit na de Tweede Wereldoorlog en voor het eerst is een protofascistische partij, de PVV, de grootste geworden. En de politieke peilingen sindsdien geven in het beste geval alleen maar een stagnatie aan, we zien alleen zetels verschuiven binnen de zeer rechtse meerderheid, naar nog extremer rechts. Binnen de rechtse, conservatieve meerderheid zien we een verschuiving naar steeds extremer rechts beleid. Alleen het CDA lijkt iets aan een tegengestelde beweging te doen, waarbij ze zetels lijken terug te winnen van hun afsplitsing van de zich vooral conservatief en incompetent manifesterende partij van de man die helaas geen functie elders heeft gekregen en die vooral uit rancune zijn nieuwe partij is begonnen.
Niet alleen in ons land, maar overal om ons heen wint het (proto)fascisme terrein – na de inktzwarte overwinning van Trump in de VS dreigt ook Europa in zwaar weer te komen. De AFD is groter dan ooit in Duitsland en Le Pen in Frankrijk, nadat al Nederland, Italië, Hongarije en Slowakije in extreemrechts vaarwater waren gekomen. In Duitsland zijn gewapende groepen fascisten actief die op een staatsgreep uit zijn. De AFD en anderen spreken over remigratie in de zin van gedwongen massale terugkeer van migranten, een racistische geweldsfantasie.[1] De overwinning van Trump zal de extreemrechtse groepen in de kern van de EU vleugels geven. Ondertussen is progressief-links in Europa verdeeld en verdwaald. Waar men aan de macht is, zoals in het VK, voert men een derde-weg politiek na – niets geleerd van het drama van Blair – , probeert men nog steeds vluchtelingen vooral tegen te houden ondanks onhoudbare arbeidstekorten en financiert men (terechte) extra defensie uitgaven met bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Inmiddels blaast Trump de NATO op, verraadt hij Oekraïne en Europa, wil hij de Gazanen deporteren naar Arabische landen en er een privé-strandresort vestigen, en zijn er aanwijzingen dat Trump gerekruteerd werd als KGB-agent 38 jaar geleden in 1987 met als codenaam Krasnov.[2] Trump en Putin zijn wapenbroeders.
Wannabee premier Schoof was ten tijde van premier Wilders’ bezoek aan Moskou op kosten van de Russische militaire inlichtingendienst GRU in 2018 het hoofd van de AIVD. Kremlin’s staatspersbureau kopte op 23 november 2023 niet voor niks: “Poetin heeft gewonnen. Dit keer in Nederland.” Als je met Wilders in zee gaat, ben je medeplichtig aan het feit dat Kremlinpropaganda nu ook op het Binnenhof weergalmt.
Het was een strategische blunder om bij de laatste Kamerverkiezingen te trachten Omtzigt in ons kamp te trekken in plaats van een progressieve alliantie te vormen, en een frontale aanval aan te gaan met steeds extremer rechts, en de eigen links-progressieve agenda (die in alle doorrekeningen op alle fronten veel beter scoorde dan al onze tegenstanders – waarbij overigens drie van de vier partijen in de huidige extreemrechtse coalitie hun programma niet eens hebben laten doorrekenen) het maatschappelijk en politiek debat te laten bepalen in plaats van de extreemrechtse nepagenda van asielzoekers, de wolf, alles wat links-progressief-groen is, en ‘woke’ als zondebokken, de ontkenning van klimaat-, stikstof- en andere milieucrises, illusiepolitiek zoals kernenergie, het afbreken van onze democratische rechtsstaat, en de verergering van de historisch ongekende enorme sociaaleconomische ongelijkheid (inkomen, vermogen, kansen, gezondheid, levensverwachting) die ons land steeds meer tot een plutocratie maakt – een samenleving met een relatief kleine groep superrijken (huishoudens en bedrijven) die in een rentenierseconomie geld met geld verdienen in plaats van door arbeid met werkelijke toegevoegde waarde en brede welzijnsverbetering, in combinatie met een enorme groep mensen (bij elkaar ongeveer de helft van alle huishoudens) die in uitzichtloze armoede leven dan wel enorme financiële bestaansonzekerheid hebben, en die bijvoorbeeld zonder fiscale toeslagen niet kunnen rondkomen.
Willen we als GL-PvdA weer betekenisvol aan de politieke macht deelnemen dan zijn er drie belangrijke veranderingen nodig[3]:
- Versnel het traject van samengaan in Verenigd Links. De beste optie is die welke onze politiek leider aanhangt, het oprichten van een nieuwe partij waarin tenminste GL en PvdA opgaan, en die openstaat voor anderen (personen en partijen), die ook links, groen en progressief zijn.
- Voer een offensieve, zelfbewuste strategie gericht op een links-progressieve brede maatschappelijke én politieke coalitie. De handschoenen moeten uit. Voer de aanbevelingen uit voor een andere stijl[4], ook en zeer actief op sociale media. Organiseer een cordon-sanitair tegen het fascisme en hun collaborateurs en praktiseer die ook hard en openlijk zelf. Neem het voortouw in het organiseren van een maatschappelijke coalitie met vakbonden, kerken & andere religieuze organisaties, de milieubeweging, armoede-organisaties, vluchtelingenorganisaties, etc., om hun strijd te verbinden met elkaar en die van ons, met concrete acties en strijdpunten, waarmee we massa en pressie creëren op straat, in bedrijven, in de openbare ruimte, inclusief de (sociale) media. Formeer een schaduwkabinet met andere linkse, groene en progressieve partijen, waarmee je het initiatief terugveroverd en zelf de agenda van het debat bepaalt.
- Zorg voor een gedurfd, aansprekend en geloofwaardig links-progressieve agenda, verhaal en programma.
Verenigd Links moet de grootste partij in ons parlement worden, groot genoeg om de leiding te nemen (> 35 zetels) en een echt links-groen-progressief beleid af te dwingen. In een coalitie die genoeg coherent is op inhoudelijk beleid, en zonder de fascisten en hun collaborateurs die in het huidige kabinet de democratische rechtsstaat, ons milieu en de solidariteit ondermijnen.
Ik concentreer me hieronder op het inhoudelijk verhaal van Verenigd Links. Daarbij zijn drie noties volgens mij zeer belangrijk, die ik eerst zal bespreken alvorens een nieuw beleidsprogramma te presenteren voor Verenigd Links. Inhoudelijke analyse gaat vooraf aan goed, effectief nieuw beleid.
De eerste notie is dat we, ook op links, te maken hebben met forse onderschattingen van een drietal existentiële bedreigingen.
In de eerste plaats is dat de erkenning dat we niet meer slechts met een normale politieke strijd te maken hebben, maar met een strijd die existentieel is voor het voortbestaan van de vrije, democratische samenleving. Een strijd tegen reële fascistische bedreigingen, in binnen- en buitenland. Vrede en veiligheid en onze democratische rechtsstaat en de daarmee verbonden vrijheden zijn verre van vanzelfsprekend geworden. Inmiddels hebben we een regering waarin een (proto)fascistische partij het discours bepaalt en racisme de norm is, een beleid gebaseerd op uitsluiting en zondebokken. Met haat tegen migranten, tegen moslims en hun geloof, tegen wetenschap en kennis, tegen natuur en milieu, tegen iedereen die ongelijkheid en renteniers wil aanpakken, tegen alles wat links, ‘woke’ en progressief is.
Naïeve verbinders als Kim Putters en de alweer afgetreden Nora Achanbar normaliseren met hun verbinding aan het kabinet-Schoof fascisme en racisme. En inmiddels zijn we in het stadium dat de ophef zich verplaatst van de grenzen dicht naar het deporteren van Nederlanders van Marokkaanse komaf. De ophef als instrument. Ophefdwang, mede mogelijk gemaakt door het veranderde medialandschap, zowel in de traditionele als de zgn. sociale media. Die ook als wapen gebruikt wordt door imperialistische, agressieve regimes die uit zijn op het vernietigen van vrede, veiligheid en democratische rechtsstaat bij ons – met als voornaamste daders Rusland, China en Iran.
De oorlog in Oekraïne is genocidaal én gericht tegen ons soort van samenleving en zijn zeer nabij en bedreigend. Er dreigen vele verdere aanvallen als Putin zijn gang kan blijven gaan – van Georgië, Moldavië, Baltische staten tot aan Taiwan en Zuid-Korea. En aanvallen op ons land en onze buurlanden zullen dan niet beperkt blijven tot sabotage, infiltratie en beïnvloeding van onze politiek en media, maar ook fysiek kunnen worden met belangrijke strategische doelen als de Rotterdamse haven en de digitale knooppunten binnen onze landsgrenzen.
De oorlog in en rondom Israël/Palestina is mede bedoeld om ons hier te verdelen, waarbij antisemitisme hier en ook daar bestreden wordt met racisme en uitsluiting – een recept waarmee beiden juist versterkt worden. Het bereiken van vrede aan onze buitengrenzen – rondom Rusland, in het Midden-Oosten en in Noord-Afrika & de Sahel – en in andere voor Europa strategisch van belang zijnde regio’s (met name Oost- en Zuidoost-Azië) is van existentieel belang voor ons soort van samenleving, en die vrede kan alleen bereikt en gehandhaafd worden met een combinatie van hard en soft power.
Met name de hard power hebben we in Europa verwaarloosd. Nu de VS opnieuw gevallen is voor de criminele, fascistische fantast Trump, moet Europa op eigen benen staan met een sterke, ook militair sterke Unie. Willen we het fascisme overwinnen, dan moeten we het zowel binnenlands als buitenlands bestrijden. Geen tolerantie voor intolerantie, geen pacifisme voor agressief imperialisme en illiberalisme.
In de tweede plaats is dat de ontkenning van de ernst en de spoedeisendheid van de verschillende milieucrises – allereerst de klimaatcrisis, veroorzaakt door het door de mensheid uitstoten van enorme hoeveelheden broeikasgassen (CO², methaan, etc.), maar ook de biodiversiteitscrisis (met vernietiging van natuur en levenssoorten, teveel stikstof-uitstoot, etc.), en de vervuiling van ons milieu (bodem, water, atmosfeer) met allerlei gifstoffen (waarvan sommigen rechtstreeks tot gezondheidsschade bij de mens leiden). Daarbij komt een toenemend dreigend tekort aan grond- en hulpstoffen om onze samenleving in stand te houden, welke schaarste ook steeds meer een geopolitieke dreiging wordt, en een respectloze omgang met dierenwelzijn. De combinatie van deze crises, die elkaar versterken, leidt al tot grote rampen met vele slachtoffers en schade, maar dit is nog niets in vergelijking wat ons te wachten staat als we niet heel snel veel meer in actie komen om het tij (ook letterlijk) te keren.
En in de derde plaats gaat het om de onderschatting van armoede en sociaaleconomische ongelijkheid – in het rijke westen, maar ook en vooral tussen dat rijke westen (dat zich tegenwoordig ook deels bevindt in het oosten en zuiden van onze wereldbol) en de arme landen. Hoewel op het gebied van armoedebestrijding er mondiaal en nationaal zeker ook successen zijn geboekt, verbleken die in het perspectief van de ongekende ongelijkheid en de diepe armoede bij de achterblijvers. Deze ongelijkheid is zeer schadelijk voor onze welvaart en welzijn, ze is enorm onrechtvaardig en ze vormt een angstwekkende bedreiging voor onze democratische rechtsstaat – door een voedingsbodem te creëren voor fascisme en feitenvrije politiek en door een verbinding te creëren tussen een rijke oligarchie en een extreemrechtse politiek, zoals in de VS nu tussen de tech-miljardairs en Trump. Het doet herinneren aan de steun van de grootindustriëlen aan Adolf Hitler in de 1930-er jaren. En zo versterken de drie grote onderschatte crises ook elkaar en dreigt er een zeer donkere periode.
De tweede notie is dat het geloof en vertrouwen in de maakbaarheid van de eigen linkse en progressieve idealen en programma. Niet alleen in politieke zin, maar ook in financiële, juridische, sociologische en uitvoeringstechnische zin. Niet op basis van louter overtuiging, maar aantoonbaar en bewezen. Als onderdeel van onze strijd tegen de waanideeën en ficties van (extreem)rechts en de strijd voor waarheid en feiten als basis voor het politieke en maatschappelijke debat. Het gebrek aan dat geloof en vertrouwen is de kern van het falen van links om tot een aanspreekbaar alternatief te komen voor het desastreuze extreemrechtse beleid dat ons lijkt te verlammen. De bedreigingen zijn enorm, en links is hard nodig om de hoop op een betere toekomst overeind te houden. Maar hoop kan alleen gebaseerd zijn op goede ideeën en goed tijdig handelen, en dat begint met je eigen idealen serieus te nemen. Linkse, progressieve politiek kan wèl. Daarvoor moeten we niet naar het midden, maar naar links. Het komt op ons aan. En als we zelf onvoldoende in de maakbaarheid van onze idealen geloven, waarom zouden kiezers dat dan wel doen?
De derde notie is dat we snel moeten leveren. We hebben niet voor niets vele crises. Waar nodig nemen we noodmaatregelen. Binnen een jaar moeten de eerste resultaten zichtbaar zijn en de ergste nood verholpen zijn – dakloosheid, ernstige geldtekorten bij huishoudens, geen zorg bij ernstige problemen, etc. Daarnaast nemen we al in het eerste jaar maatregelen die binnen 4 jaar structureel effect hebben. Met concrete, meetbare actieplannen. Technische en juridische uitvoerbaarheid zijn steeds toetssteen. Daarom krijgt onder meer de arbeidstekorten veel aandacht in dit programma, met realistische maatregelen. Financiële en politieke haalbaarheid mag geen beperking opleveren, wat onverlet laat dat wij wèl zorgen voor financiële houdbaarheid op langere termijn. Wij gaan wèl leveren, waar extreemrechts nu alleen maar woorden en illusies levert.
Het aangrijpingspunt in het inhoudelijk verhaal hieronder is een nieuw belastingstelsel. Dat heb ik gekozen omdat het een knooppunt vormt waarin alle inhoudelijke, ingrijpende voorstellen in elkaar grijpen. Bij de vormgeving van het komende verkiezingsprogramma moet dat natuurlijk anders – zet daar de voordelen voor onze kiezers voorop, beschrijf de plannen vanuit hun perspectief.
[2] https://bylinetimes.com/2025/02/21/donald-trump-was-recruited-by-the-kgb-under-codename-krasnov-claims-former-soviet-spy-chief/
[3] Zie ook: Opinie | Opschuiven naar het midden werkt niet – NRC
[4] https://www.groene.nl/lijsten/linkse-strategieen?utm_source=De+Groene+Amsterdammer&utm_campaign=5cae217466-Dagelijks-2024-12-09&utm_medium=email&utm_term=0_853cea572a-5cae217466-70580073